Onderstroom
Mooie advertenties, mooie beloften. Wij dromen van veel geld, oneindig geluk, oneindige liefde.
Wij verwachten oneindige groei van de economie, oneindige levens verwachtingen.
Alles waarvan wij dromen moet uitkomen, kost wat het kost. Beseffen wij dat wij leven op een planeet met eindige(energie) bronnen?
Terwijl het ritme van het leven langs ons heen glijdt, beseffen wij niet hoe eenzaam wij zijn in het ons omringende oneindig lijkende heelal. Er is al enige tijd een onderstroom onder de eb en vloed van het dagelijks leven aan de gang. Een boosaardige onderstroom van extremisme, rechts extremisme, neonazisme, armoede, racisme, uitsluiting en tribalisme. Los van het gegeven van steeds meer opkomende dictaturen, autoritarisme en onderdrukkende en moorddadige regimes.
Wij hebben geen zicht op de snelheid waarmee die onderstroom zich voortbeweegt. Wij hebben geen zicht op waar die onderstroom zich vermengd met de lopende eb en vloed ritmes van de huidige samenleving. Wij weten ook niet wanneer die onderstroom zich zo zal manifesteren dat die lopende eb en vloed ritmes zullen worden verdrongen.
Is het de tragiek van ons mens zijn? Zijn wij als mens niet, nooit, in staat om die onderstroom te ontmaskeren, te marginaliseren? Blijkbaar zit het in ons als mens, in onze opbouw van onze hersenen. Wij kunnen niet anders acteren dan dat onze hersenen ons doen laten acteren. De hele discussie van de “vrije wil” is daar op gebaseerd.
Zijn wij zelf die onderstroom? Hebben wij zelf die onderstroom gecreëerd zonder het zelf te beseffen? Die onderstroom is de afbeelding van ons slechtste zelf. Wij zien die onderstroom niet omdat dat een virtuele afbeelding van ons slechtste zelf is. Wij kunnen die spiegeling van ons zelfbeeld niet waarnemen. Behalve de effecten daarvan op ons en op onze samenleving.
Mooie advertenties dwingen ons om te consumeren. Wij zijn gedegradeerd van mens met een zekere mate van “vrije wil” tot zielloze consumenten. Wij moeten werken van de wieg tot het graf en onhaalbare doelen na streven: veel geld, oneindig geluk en oneindige liefde. Wij komen nu echter tot de ontdekking, als die doelen niet zijn te behalen, wij terecht komen in een oneindige leegte. Leegte van een bestaan zonder identiteit, zonder geluk en zonder liefde. Wij, als individu, zijn roepende geworden in de woestijn van een onleefbare samenleving, waarin wij elkaar het geluk en de liefde niet gunnen. Waarin het menselijk bestaan, naast die van het dier, geen zin meer heeft en niet zinvol is.
Wij lopen daarom achter demagogen en machtstrevers aan die ons dat oneindige geluk en veel geld beloven. Als zij aan de macht zijn komt alles goed en die (unter) Mensch die onze samenleving binnendringt vanuit onbekende en verre landen, die zijn de schuld van onze slechte economische ontwikkeling. Die zijn de schuld dat wij geen baan hebben, die zijn de schuld van onze armoede en kansloosheid.
Die verschuivingen in ons bestaan hebben die onderstroom gecreëerd zonder dat wij dat beseften. Zullen wij nog tijd krijgen om die onderstroom te marginaliseren of zelfs te laten verdwijnen?
Mark Pol, Amsterdam 3 december 2018.